و به عقیده دکتر فریدون آدمیت: «او پیشرو فن نمایشنامه نویسی و داستان پردازی اروپایی است در خطه آسيا اهمیت میرزا فتحعلی، در تقدم او بر دیگر نویسندگان خاور زمین نیست، در خبرگی او و تكنيك ماهرانه ای است که در نمایشنامه نویسی و داستان پردازی جدید به کار بسته است.»
میرزا فتحعلی آخوندزاده در سال ۱۸۱۲ م (۱۲۲۸ ه. ق) در شهر نوخا تشکی) تولد یافت، پدرش میرزا محمد تقی از اهالی خامنه از توابع ارونق آذربایجان بود که به علت ستمی که از دولتیان بر وی رفته بود، خانه و زن و فرزندان خود را در خامنه گذاشت و به شهر نوخا رفت و در آنجا به سال ۱۸۱۱ م (۱۲۲۶ ه. ق) با نعناع خانم، دختر برادر آخوند ملاعلی اصغر، که از افاضل علمای آن شهر بود ازدواج کرد و میرزا فتحعلی از این پیوند به وجود آمد.
برای یافتن نخستین رمان ایرانی باید به سال ۱۲۵۳ شمسی باز گردیم. سالی که ستارگان فریب خورده حکایت یوسف شاہ سراج» نوشته م. ف. آخوندزاده را میرزا جعفر قراجه داغی به فارسی بر می گرداند. این داستان، در حقیقت، يك رمان کوتاه تاریخی است، زیرا ماجراهایش در زمان شاه عباس صفوی رخ می دهد. اما نویسنده از این قالب تاریخی، برای ترسیم واقعیت های زمان خود، به شیوه ای انتقادی، بهره جسته است.»
جالب توجه است که به هنگام انتشار این رمان، خیلی از ایرانیان و حتى روشنفکرانی چون فرهاد میرزا معتمدالدوله که خود جام جم را از جغرافیای ویلیام پنیاك از زبان انگلیسی به فارسی ترجمه و یکسال پیش از نگارش ستارگان فریب خورده منتشر کرده بود، به کم و کیف داستان نویسی آشنایی نداشته اند. چنان که آخوندزاده، در نامه ای که در نوامبر ۱۸۷۵، چند روز بعد از ملاقاتش با فرهاد میرزا در تفلیس به یکی از دوستان خود در تبریز نوشته، به این حقیقت اشاره کرده است: «ملت ما از این فن آرمان نویسی] اصلا خبر ندارد. حتی شاهزاده فرهاد میرزا، مترجم جام جم، هنگام عبور از تفلیس به عزم زیارت مکه معظمه گفت: میرزا فتحعلی، در تاریخ عالم آرا و نقل يوسف سراج آن قدر تفصیل نیست که تو نوشته ای. چرا آن قدر تفصیل را اضافه کرده ای؟ گفتم: شاهزاده، من مگر تاریخ نوشته ام که هر چه به وقوع آمده است، تنها آن را به قلم بیاورم؟ من مطالب
جزوی را دستاویز کرده از خیال خود به آن بسط داده ام و سبك مغزی وزراء و اركان دولت آن زمان را فاش کرده ام که به آیندگان عبرت شود.
این قسم تصنیف را رمان می گویند که نوعی از فن دراماست. بعد از این جواب، فرهاد میرزا ساکت شد و معلوم گردید که او نیز از رسم و سياق تصنیفات يوروپائیان خبر ندارد.